تاریخچه قلمکاری

سفره قلمکاری اصفهان که قلم کاری روی آن صورت گرفته است . به هنر چاپ زدن یا نقش زدن بر روی پارچه قلمکاری یا چیت سازی می گویند. قلمکاری واژه ای است فارسی که از متصل شدن دولغت قلم و کاری بوجود آمده است که هنری که بر روی پارچه با قلم نقش های زیبا میزنند را می گویند.
هنر قلمکاری در قرن 11 ه ج در زمان شاه عباس به اوج زیبایی خود رسید . چون درباریان و شاه به این صنعت علاقه به خصوصی داشتند. تولید قلمکاری در زمان شاه عباس به قلمکاری زر و اکلیل منتهی شد.
لباس فاخر تجار و درباریان از پارچه های قلمکاری شده استفاده می شده و در انواع زنانه و مردانه دوخت می شد.
در طول دوران های مختلف تولید پارچه های قلم کاری دستخوش تغییرات بوده است. چرا که در نحوه تولید و ساخت ابزار آلات چاپ تغییراتی صورت گرفته است.
این هنر که از دوره صفوی تا قاچاری پیشرفت های زیادی کرده است اکنون یکی ازشاخه های صنایع دستی اصفهان می باشد. این صنایع دستی ویژه نیازمند تغییر و ایجاد تحول در بازار است .
همانطور که گفته شد از زمان دوره صفوی این هنر اوج گرفته و در بدو تولید این هنر بر روی پارچه های پنبه ای و بعضی پارچه های ابریشمی به صورت نقاشی بر روی پارچه اجرا می شده است.
به دلیل اینکه این هنر برای تولید نیاز به سرعت بیشتری داشته است هم اکنون از قالب برای چاپ نقوش بر روی پارچه استفاده می شود.

علت اینکه این هنر در شهرسنتی اصفهان رواج پیدا کرده این است که شهر اصفهان پایتخت دوره صفوی بوده است و همه نبوغ هنر در این شهر متبلور شده است. هنرقلمکاری قدیم بر روی پارچه شامل: دلگه ،حفره های زر و اکلیل، جیگرانات قرمز و جیگرانات بنفش بوده است.
تجمع قلمکاران اصفهانی در میدان نقش جهان اصفهان و ایجاد کارگاه های تولید در بازار قیصریه به پیشرفت این هنر افزوده است. قالب تراشی طرح های زیبا به تفکیک رنگ بر روی چوب های درخت گلابی و زالزالک هنر چیت سازی یا قلم کاری را توسعه داد.
در قدیم بجای رنگ های شیمیایی از انواع رنگهای طبیعی استفاده می شده است.
دز زمان صفویه تاکنون کارگاههای تولید قلمزنی در کنار آب قنات و زمین های مسطح ایجاد می شده تا به راحتی بتوانند این سفره ها را پهن نمایند به همین دلیل در شهر های اطراف اضفهان هم مثل خورزوق این کار صورت می گرفته تاست .
هنرمندان و شاگردان زیادی از دوران صفوی تا به امروز در این شاخه تربیت شده اند.

نقوش قلمکاری طرح سفره قلمکار

این نقوش که از قدیم بر روی قالی و کاشی هم اجرا می شده است وجه تشابه طراحان قلمکار و همه صنایع دستی سنتی ایران است.
هنرمندان همه طرح و نقوش زیبا را با هم تلفیق کرده و از آن طرحی نو می سازند. در حقیقت اصل و بنیاد تصاویر قلم کاری شده مربوط به قالی بافی بوده است که بعدا در گچبری و کارهای چوبی هم از آن الهام گرفته شده است.
نقوش و طرح های این هنر شامل مناظر تاریخی-جانوران اهلی و وحشی-مینیاتور- شکارگاه‌های صنعتی- رامشگران و نوازندگان ایرانی- گل و بوته و اسلیمی زیبا، تصاویر شعرای ایران زمین، زنجیره، کتیبه، زورخانه و ورزشگاه‌ها، داستان‌های کهن وادبیات فارسی ایران ، تصاویر عشاق ایرانی در تاریخ ، کتیبه‌های تزئین شده به شعر محتشم کاشانی، موضوعات و وقایع تاریخی ایران باستان ، داستان‌های حماسی عاشورای حسینی است.

رنگ سفره قلمکار

از رنگهای گیاهی- رنگ های حیوانی – رنگ های معدنی درست می شود.
مراحل تهیه و تثبیت رنگ شیمیایی و طبیعی را داراست. معمولا از مواد طبیعی مانند پوست انار- روغن کنجد- کتیرا – شیره انگور و زردچوبه- روغن کرچک- زاغ سیاه و سفید استفاده می شود.

قالب قلمکاری

ساخته شده از چوب درخت گلابی و درخت زالزالک تا محکم باشد و قابلیت انعطاف داشته باشد. بعد از ساخت آنرا با پیه چرب می کنند تا خشک نشود و ترک بر ندارد. تولید این قالب ها با دست هنرمندان صورت می گیرد و با ظرافت و دقت خاصی انجام می گیرد.

مراحل تولید سفره قلمکار

ابتدا هنرمند قلمکار رنگهای موردنظر خود را تهیه می کند که اغلب شامل 5 رنگ می باشد. سیاه- قرمز-آبی- سبز – زرد قهوه ای را شامل می شود. در ابتدا صنعتگر این پارچه را به مدت 5 روز در آب قرار می دهند . در قدیم درآب رودخانه قرار می دادند تا آهار آن از بین برود و تمیز تر به نظر برسد . بعد زمینه این پارچه ها را بارنگریزی به رنگ نخودی در میارند که این کار با پوست انار انجام می گیرد.

اول پاتیلی از آب را به جوش میرسانند و بعد پوست خشکیده انار را به آن اضافه می کنندو مغز روناس را برای تثبیت رنگ پارچه اضافه می کنند بعد از قلم کاری دوباره هم این پارچه را می شورند.

شما می توانید بهترین  سفره های قلمکار را در طرح ها و نقوش قلمکاری را از گالری آریا و از این سایت خریداری نمایید . و جنس خوب پارچه های آن و ماندگاری رنگهای آنها تظمین شده است. شما هیچ نگرانی برای شست و شوی آن نداشته باشید. در گالری ما طرح های زیبای سنتی می توانید خریداری نمایید و به زیبایی محل زندگی خود بیافزایید.