منبت کاری چیست ?

واژه منبت به کنده کاری خاص که با خلل و فرج روی چوب انجام میگیرد اشاره دارد .
منبت کاری نماد احساس ، ادراک ، خلاقیت و اندیشه هنرمندانی است که شامل کنده کاری و حکاکی بر روی چوب است . هنرمندانی که با چند اسکنه و قلم فلزی ذهنیات خود را با خطوط کوفی ، نقوش گل و مرغ ، نقوش اسلیمی و ختایی و گل و مرغ روی چوب اجرا می کنند .

.سابقه ی صنعت منبت کاری در ایران به 1500 سال می رسد ، قدیمی ترین اثر منبت کاری موجود لنگه در چوبی است که با چوب گردو تزیین شده است 
پس از ظهور اسلام و با شیوع روحیه ی ساخت مراکز اسلامی ، هنرمندان ایرانی در زمینه ی خلق آثارمنبت  چون منبر ، رحل قرآن و در و پنجره  برآمدند .

جهت خرید آنلاین صنایع دستی کلیک کنید .

تاریخچه منبت کاری 

آغاز تاریخ منبت کاری به زمانی بر میگردد که انسان برای نخستین بارتکه چوبی را با ابزاری برنده تراشیده است .در حال حاضر نیز هنر منبت کاری در گوشه و کنار ایران به دست هنرمندان منبت کار در حال اجرا است اما متاسفانه نقوش اصیل منبت مثل طرح های ختایی و گل وبوته کنار گذاشته شده اند و جای خود را به طرح های خارجی داده اند .
در هنر منبت کاری زمینه ی کاراز چوب گردو وریشه ی درختان جنگلی است که خود دارای نقوشی زیبا هستند .منبت کاری در شهرهای اصفهان و گلپایگان رواج دارد. کلاس های هنری در اصفهان در زمینه ی آموزش منبت اصفهان ، کار می کنند .
نوعی از هنر منبت به این صورت است که بجای کنده کاری زمینه ی چوب ، چوب های مختلف در رنگ های گوناگون را بریده و کنار هم قرار می دهند  که شبیه به هنر موزا ئیک  است. در این روش از منبت برای رنگ زرد از چوب های شمشاد و ازعناب برای  رنگ قرمز استفاده می شود. 
چوب ماده ی اصلی در منبت است ، چوبی که در منبت استفاده می شود باید بدون گره و محکم باشد. چوب های فوفل ،آبنوس، شمشاد ، بقم ، عناب و گردو برای این کار استفاده می شوند . در بین این چوب ها آبنوس و بقم چرب تر و محکم تر از بقیه هستند و به همین دلیل با دوام تر نیز می باشند . اما در ایران به دلیل اینکه چوب گردو فراوان تر است برای کار منبت از این نوع چوب بیشتر استفاده می شود . 

 

 

ابزار های منبت کاری

ابزارهای اصلی در منبت کاری چاقو ، مغار یا قلم منبت کاری است که تیغه های مختلف در اندازه و طرح های متفاوت دارد . مغار مهم ترین ابزارمنبت می باشد که بعد ازگذشت چندین سال بدون تغییر مانده است .
 
اوج هنر منبت مربوط به دوره ی تیموریان است و از نمونه های عالی این دوره ؛ دو لنگه در ؛ می باشد که در موزه ی متروپولتین نگهداری میشود . منبت کاری در دوران قاجارو 

دردوره ی تیموریه منبت  به شیوه ی دوران مغول ها انجام می شده ، شاهکار منبت مربوط به این دوره ” دو لنگه ی در ”  است  که در حال حاضر درموزه متروپولیتن موجود می باشد .  در دوره ی زندیه و قاجار، منبت رو به نابودی رفت و به جای ساختن قطعات بزرگ و درهای منبت ، قطعات کوچک ترمثل رحل قران و قاب آیینه مورد استفاده قرار گرفت .
امروزه منبت کاری در اکثر شهر های ایران ازقبیل اصفهان ، تهران ، شیراز ، آباده و شاهرود انجام میشود . طرح های خارجی مثل فرشته ای و گوشواره ای جای طرح های اصیل ایرانی را گرفته اند.
هنرمندان ایرانی این رشته  با بهره گرفتن از انواع  مختلف چوب که با کمترین هزینه و به راحتی از داخل کشور قابل تهیه است و با استفاده  از ابزارکاری ابتدایی و ساده که شامل  چند قلم و اسکنه ی فلزی می شود ،در کمال صبر و حوصله ذهنیاتشان  را که اکثرا گرفته شده از ارزش های اصیل اسلامی و ایرانی است را به شکل خطوط کوفی و نقوش اسلیمی، و گل ومرغ  روی  درهای مساجد و زیارتگاه ها، صندوق های روی مقابر ودر ساخت رحل و منبر در اندازه های گوناگون و همچنین محصولاتی مثل جعبه ی قاشق و چنگال ، قاب عکس و آئینه ، سرویس رومیزی اداری وانواع ظروف دیگر که خریداران و مصرف کنندگان زیادی دارد.

در زمان اشکانیان نیز منبت کاری اصالت خود را حفظ کرده است ، و در واقع تحت تاثیر هنر هخامنشی به خلق آثار منبت می پرداختند .
در فرهنگ لغت  منبت به معنای نقش برجسته و كنده كاري روي چوب تعريف میشود ، نقاشان و معماران نيز منبت را نقشي را كه کمی از زمينه خود بلندتر باشد گویند . 

 

هنر منبت کاری اصفهان

با شروع دوران صفویه منبت کاری نیز همانند هنرهای دیگر در اصفهان رونق گرفت ولی پیشرفت چشم گیر منبت مربوط به دوره ی قاجاریه می باشد چون در این دوره مبل و صندلی به خانه ها راه پیدا کرد.
مبل سبک قاجار ، مبل هایی هستند که به شیوه ی ایرانی روی آن کنده کاری شده و در 
امروزه  با ساخته شدن خانه هاي مدرن و نفوذ تمدن غرب به داخل کشورمان منبّت کاری با چاقو انجام نمي شود و بیشتر از ابزارخارجی برای این کار استفاده میشود .

در زمینه ی منبت کاری هنرمندان اصفهانی آثار بسیار جالبی را با طرح های جذاب روی چوب ایجاد می کنند هرچند امروزه منبت اصفهان به شکل اولیه و اصیل ساخته نمی شود . 
اساتید معروف رشته ی منبت ، استاد یعقوب جابری ، استاد ابراهیم دالوند ، استاد عبدالله باقری و استاد کمال مسائلی را میتوان نام برد .

هم وطنان گرامی می توانید جهت خرید صنایع دستی اصفهان کلیک کنید .

 

لینک های مرتبط : 

شماره مرکز پرداخت کاری ظروف مسی در اصفهان