قلمکاری اصفهان
هنرقلم کاری اصفهان
اوج هنرقلمکاری مربوط به دوره شاه عباس در قرن ۱۱ قمری است ، در این دوره به علت علاقه درباریان و توجه خاصشان به این هنر ،انواع مختلف قلمکاری یا به بیان دیگرچیت سازی تهیه می شد.در این زمان اغلب لباسهای زنانه و مردانه از پارچههای قلمکاری تهیه میشده است. قلمکاری درگذر زمان تغییراتی در ماهیت و نحوه ساخت، اجرا و تولید انبوه داشته است.
تاریخچه ی قلم کاری
هنر قلمکاری در دوران صفویه گسترش یافت و توسعه ی آن تا زمان قاجار به طول انجامید . هنرقلمکاری ازمهمترین صنایع دستی استان اصفهان به شمار می آید کاربرد این محصول همچنین ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی این محصول میتواند همچنان درجامعه امروزی مطرح باشد اما نیازمند تغییرات جدی می باشد.
وجه تشابه زیادی بین نقشهای مربوط به قلمکاری و کاشی و قالی و تا اندازه ای گچبری و کنده کاری روی چوب می باشد . می توان گفت که طراحان نقوش های قلمکاری و کاشی و قالی و همینطور نقش سازان کنده کاری چوب وگچبری و منبت کاری با الهام گرفتن از طرحها و نقشهایی که در این چند صنعت بکار میرفته و از تلفیق آنها با هم ؛ نقش وطرح جدیدی فراهم می ساختند ، علاوه برآن نقشهای کاشی کاری خصوصا از زمان صفویان به بعد اغلب گرفته شده از نقشهای قلمکاری و قالی ایران هستند .
سابقه ی قلمکاری به علت معمولتربودن روش اجرا و ساخت آن قدیمی تراز قا لیبافی است . پس می توان گفت ابتدا نقش های قلمکاری فراهم شد و سپس نقش های مربوط قالی درنهایت ازاین طرح ها درکنده کاری و چوب بری ها نیزاستفاده شده است.
جهت خرید آنلاین صنایع دستی کلیک کنید .
هنرقلم کاری چیست?
وجه تسمیه قلمکاری از نحوه ی ساخت و نوع تولید قلمکاری درزمان بوجود آمدن این صنعت است. در ابتدا با قلم طرح های مورد نظرشان را روی پارچه های پنبه ای و ابریشمی نقاشی می کردند.
امروزه به علت اینکه نیاز به سرعت بیشتری است کلیه طرح های قلمکاری را با استفاده از قالب تهیه می کنند به همین دلیل قلمکاری به شیوه ی قدیمی رو به نابودی است .
درحال حاضراستان اصفهان مرکز تهیه و فروش پارچه قلمکاراصفهان است و اوج این مرکزیت به زمان صفویان برمی گردد. آموزش چاپ قلمکار درکارگاه های ویژه ی قلمکاری استان اصفهان انجام می گیرد.
همانطور که گفته شد در زمان صفویان لباسهای مردان و زنان با استفاده از پارچه های قلمکاری تهیه میشده است. دگله نوعی از قلم کاری است با طرح ونقشی خاص که درتهیه ی لباس های زنانه ومردانه استفاده می شده است.
حفره ای زر یا اکلیل جیگرانات بنفش و جیگرانات قرمزانواع دیگری ازقلمکاری می باشند.قلم کاری روی مس ،قلم کاری روی فلز و قلم کاری روی پارچه از انواع قلمکاری میباشد.
پارچه قلمکاراصفهان
پارچه های مورد استفاده در قلمکاری عموما ابریشم ، کتان ، پنبه ، چلوار، و کرباس می باشند. پارچه ی اصلی درقلمکاری باید ازنخ باشد ،چون پذیرش رنگ بیشتری نسبت به پشم دارد. به طور کلی میتوان گفت پنج نوع پارچه درقلمکاری استفاده می شود؛ متقال ،کرباس ،پارچه های ابریشمی، چلوار،کرباس، ململ حاجی علی اکبری و کتان بافت خارجی.
دربخشی از سفرنامه ی ازخراسان تا بختیاری آقای هنری چنین بیان شده است که : همه ساله از شهرهای کاشان ، اصفهان ویزد مقدار زیادی پارچه ابریشمی و پنبهای نقش دار تولید و به کشورهای شرق اقصی و باختر صادر میشود.
صنایع دستی قلمکاری اصفهان در بین ایرانیان و هم چنین گردشگران خارجی علاقه مندان زیادی را به خود جلب کرده است .اگر قصد سفر به این شهر زیبا را دارید پیشنهاد میکنم خرید قلم کاری اصفهان را نیز در برنامه ی سفرتان قرار دهید.
طرح قلمکاری
ازجمله نقوش مورد استفاده در قلمکاری میتوان موارد زیر را نام برد :
جانوران اهلی و وحشی، مناظر تاریخی، مینیاتور، شکارگاههای صنعتی، زنجیره، کتیبه، زورخانه و ورزشگاه ها، تصاویرعشاق ایرانی ،داستانهای کهن ادبیات فارسی، کتیبه هایی که مزین به اشعار خصوصا اشعار محتشم کاشانی می باشند، موضوعات و وقایع تاریخی و داستانهای حماسی عاشورا.
رنگ قلم کاری
درگذشته ازانواع رنگهای طبیعی که شامل رنگهای معدنی ،رنگهای گیاهی و رنگهای حیوانی می شود ،درصنعت قلمکاری می شده است.اما امروزه به علت اینکه تهیه وتثبیت رنگ های طبیعی دشوارشده است ، ازرنگ های شیمیایی استفاده میکنند.
تهیه ی مواد رنگی از حساس ترین مراحل ساخت قلمکاری است که طی آن هنرمندان این صنعت براساس تجربه ی خود با استفاده از مواد ارزان قیمت و ساده مثل روغن کنجد، پوست انار، گل سرخ ،کتیرا، شیره انگور، روغن کرچک ،زردچوبه، زاج سیاه و سفید و زنگ آهن مواد رنگی موردنظر خود را تامین می کنند .
رنگهای قلمکاری عبارتند ازقرمز، مشکی ،آبی، سبز، زرد. که این ها رنگ های اصلی هستند و ازترکیبشان باهم رنگهای فرعی حاصل میشود .
قالب قلمکاری
قالب قلمکاری را از چوب درختهای زالزالک و گلابی میسازند به دلیل اینکه چوب این دو نوع درخت در مقایسه با سایرین محکم تر و دارای قابلیت انعطاف بیشتری می باشد.
طرح ریزی و اسکله کاری ازعملیات هایی است که طی آن چوب را به شکل قالب مورد نیاز قلمکاری در می آورند . بعد از اینکه قالب موردنظر تهیه شد آن را با پیه چرب میکنند تا چوب خشک نشود و ترک برندارد. برای چاپ یک شکل با چهاررنگ ،چهار قالب جداگانه تهیه و مورد استفاده قرار میگیرد .
رومیزی قلمکار
رومیزی قلم کاری یکی از پارچه های قلمکاری اصفهان و از کاربردی ترین و محبوب ترین صنایع دستی اصفهان با قیمتی مناسب می باشد. رومیزی های قلمکاری با نقوش سنتی ایرانی برای زینت بخشیدن فضای منزل یا اتاق کار منظرهای چشم نوازرا در مقابل دیدگان همگان پدید میآورند .
سفره قلمکاری
سفره های قلمکاری به لحاظ جنس پارچه و تعداد حاشیه متفاوتند ؛ نمونه ی معمولی سفره قلمکاری از پارچه کتان ناخالص تهیه می شود و اندازه ی آن نیز ازاندازه استاندارد کمی کوچک تر است . نمونه های با کیفیت سفره قلمکاری از پارچه کتان خالص تهیه میشوند و اندازه نیز دقیقا طبق اندازه ی استاندارد است .
از نظر حاشیه نیز در نمونه ی معمولی تعداد حاشیه ی دور پارچه کمتر می باشد، حال آنکه در نمونه های مرغوب سفره قلمکاری شده تعداد حاشیه های دور پارچه سه تا چهارحاشیه است که طبیعتا تولید آن زحمت بیشتری می خواهد. قیمت سفره قلمکار اصفهان بسته به تعداد حاشیه و اندازه ی آن سنجیده میشود.